Ο Γνωστικισμός δέχεται τρείς τύπους ανθρώπων:

Δύο αρχετυπικοί μύθοι συγκροτούν τον  Γνωστικισμό.  1. Ο μύθος της πτώσης του πνεύματος στον υλικό κόσμο, η οποία έχει ως αποτέλεσμα ο άνθρωπος να μη θυμάται την θεία καταγωγή του και να χάσει την επαφή με το θείο κόσμο. 2. Ο  μύθος του πρωταρχικού ανδρόγυνου, ως απώτατου γεννήτορα όλης της Ανθρωπότητας. Ο Ανδρόγυνος διαχωρίστηκε στα δύο (διασπώντας την αρχική εικόνα του Θεού) και έτσι δημιούργησε την ανάγκη της επανένωσης των φύλων. Αυτόν τον μύθο τον βρίσκουμε στο πλατωνικό Συμπόσιο (189D-191A) εκφρασμένο από τον Αριστοφάνη.

Ποιος μπορεί να γίνει Γνωστικός; Γνωστικός γίνεται αυτός που αναγνωρίζει ως πηγή του Φωτός τον Μεγάλο Μυημένο της Γαλιλαίας, Αποκαταστάτη Ιησού Χριστό, ανεξάρτητα από άλλη δογματική πίστη. Ο Γνωστικός εμπνέεται από τη Σοφία του Θεού.

Ο αληθινός και αγαθός Θεός (Προπάτωρ) απέκτησε θεϊκούς απογόνους («Αιώνες»), διαδοχικές εκπορεύσεις του οι οποίες παρήγαγαν δικούς τους απογόνους.

Μία καταστροφή έλαβε χώρα στη θεϊκή επικράτεια όταν ένας κατώτατος Αιώνας ξέπεσε και αποχωρίστηκε από τους υπολοίπους, ενώ ταυτόχρονα απέκτησε έναν δικό του θεϊκό απόγονο. Αυτός ο απόγονος, όντας γεννημένος έξω από τη θεϊκή επικράτεια, ήταν Κακός, πλανημένος, και σε συνεργασία με τους δικούς του θεϊκούς απογόνους (οι οποίοι τότε ήρθαν σε ύπαρξη), τους ονομαζόμενους «Άρχοντες», δημιούργησε τον υλικό κόσμο, το κατώτατο στην ιεραρχία μεταφυσικό επίπεδο, ως τόπο φυλάκισης για την έκπτωτη Σοφία. Με αυτό τον τρόπο έγινε γνωστός ως ο «Δημιουργός» ή Ιαλδαβαώθ.

Ο Δημιουργός αυτός (Ιαλδαβαώθ) βρισκόταν επικεφαλής των Αρχόντων, κυβερνητών του φυσικού κόσμου. Τα ανθρώπινα σώματα, αν και περιέχουν το κακό στην ύλη τους, περιέχουν επίσης και έναν θείο σπινθήρα ή πνεύμα που προέρχεται από την Πηγή, τη θεϊκή πηγή εκπόρευσης όλων των πραγμάτων. Η Γνώση είναι εκείνη που σύμφωνα με τις αντιλήψεις των Γνωστικών βοηθά τον θείο σπινθήρα να επιστρέψει στην πηγή από την οποία προήλθε.

Ο Ιησούς Χριστός δεν έφερε κάτι νέο στη γη. Αναβίωσε την αρχέγονη Γνώση, η οποία, εξ’αιτίας διαφόρων συνθηκών είχε συσκοτισθεί, είχε εκφυλισθεί και είχε χάσει την επαφή της με την αρχέγονη Παράδοση. Η διδασκαλία του μπορούμε να πούμε ότι χωρίζεται σε δύο μέρη:

  1. Το μέρος που απευθυνόταν στο πλήθος των πιστών και που αφορά γενικώς την αγάπη, την αλληλεγγύη και τον ορθό τρόπο ζωής. Το μέρος αυτό το βρίσκουμε στα κείμενα της Εκκλησίας (Ευαγγέλια και Επιστολές των Αποστόλων)
  2. Το Υπερβατικό και Εσωτερικό μέρος που απευθυνόταν σε λίγους και εκλεκτούς, όπως τον αγαπημένο Του μαθητή Ιωάννη. Αυτό το μέρος το βρίσκουμε στα κείμενα του Βασιλείδη, του Βαλεντίνου αλλά και άλλων, στα απόκρυφα Ευαγγέλια και στα κείμενα που βρέθηκαν στο Nag Hammadi το 1945.

Η «Γνώση» είναι περισσότερο μία μέθοδος για την αντιμετώπιση της ζωής παρά μία Θρησκεία.